‘Sorry, wat zei je?’ – iedereen dwaalt wel eens af met zijn gedachten. Daar is niks mis mee. Maar wat als dagdromen je leven overneemt? Als je school, je werk en je sociale leven eronder lijden? Dit overkomt mensen die maladaptief dagdromen.
‘Sorry, wat zei je?’ – iedereen dwaalt wel eens af met zijn gedachten. Daar is niks mis mee. Maar wat als dagdromen je leven overneemt? Als je school, je werk en je sociale leven eronder lijden? Dit overkomt mensen die maladaptief dagdromen.
Illustratie: Lisa Cappendijk
Op internet zijn steeds vaker mensen die een schreeuw om hulp doen of hulpgroepen opstarten en naar voren komen met het probleem dat dagdromen hun leven overneemt. Bij psychologen is hier echter nog niet veel over bekend. In 2002 is maladaptief dagdromen (MD) voor het eerst erkend door psycholoog Eli Somer bij patiënten met posttraumatische stressstoornis. Sindsdien is er steeds meer onderzoek naar dit onderwerp gedaan. Er is zelfs discussie of MD een nieuwe categorie zou moeten zijn in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-5 (DSM-5). Maladaptief dromen, wat is dat precies? En zou het zinnig zijn om dit als nieuwe categorie op te nemen in het DSM?
“Time goes by and I am not really able to control it. I sit at my PC and daydream day by day. I start in the morning and realise it is already night. It started by the second grade but did not bother me then so much. Now I fear that I have wasted my life and opportunities. ”
Peter25; Pietkiewicz, et al., 2018
“I get trapped in a world that I have been thrown into, like being tied to a chair and forced to watch a film. ”
Carol54; WePresent, z.d.
Iedereen dagdroomt wel eens. Afdwalen met je gedachten of nadenken over je boodschappenlijstje voor vanavond als je met iemand in gesprek bent: het is niet altijd even handig, maar ook niet problematisch. Onderzoekers ontfermen zich al jaren over ‘dagdromen’ en hebben verschillende voordelen herkend (McMillan, Kaufman, & Singer 2013). Schooler en collega’s (2011) vatten deze samen in vier brede ‘adaptieve functies’. Een eerste is creativiteit, waaronder probleemoplossing. Daarnaast zorgen dagdromen voor aandachtscycli waarmee men kan wisselen tussen verschillende informatiestromen en de voor hen relevante informatie selecteren. Een andere functie is dishabituatie, wat er bijvoorbeeld voor zorgt dat men tijdens het leren even een korte pauze nemen waardoor de informatie verdeeld wordt en beter op te nemen is. Ten slotte blijkt dagdromen de toekomstplanning te bevorderen. Zo dagdromen blijkt cruciaal voor ons vermogen om gebeurtenissen in de toekomst te simuleren en dus ook voor het plannen en repeteren ervan. Dagdromen wordt dus als een adaptieve mentale activiteit gezien (McMillan, Kaufman, & Singer, 2013). Maladaptief ‘dagdromen’ kan daarom een misleidende naam zijn. Het gaat niet om korte afdwalingen van de gedachten, maar eerder om extensief en/of compulsief fantaseren. Mensen die last hebben van deze slecht te beheersen fantasieën noemen het zelf vaak dagdromen. Daarom bestempelen clinici het ook als dagdromen, specifieker maladaptief dagdromen. Eli Somer (2002) definieerde MD als ‘uitgebreid fantaseren dat menselijke interactie vervangt en/of interfereert met academische, interpersoonlijke of beroepsfunctioneren.’ Belangrijk is dat dit niet gepaard gaat met een verwarring in realiteit of fantasie. Bigelsen en Schupak (2011) omschreven fantaseren als ‘het creëren van een fictief verhaal voor geen enkel ander doel dan het eigen plezier’. MD wordt geactiveerd of in stand gehouden door repetitieve fysieke beweging, zoals wiegen of ijsberen.
Er zijn twee subtypes van maladaptief dagdromen (Bigelsen & Schpak, 2011; Somer, Somer & Jopp, 2016): het ene type fantaseert over een andere, vaak verbeterde, versie van zichzelf.
“ I created this delusional personality of a multimillionaire by building digital systems that allow mankind to conquer death and cure all mental or physical problems. Sometimes I am the king of Poland, a guardian of values, ideals, social order, or a hero who can do things that other people are unable to do. I rescue them. I am an FBI agent with a photographic memory, an Iron Man who kills Muslim terrorists, or I destroy villains like a Robocop. I am the best. ”
Peter25; Pietkiewicz, et al., 2018
Een andere variant die clinici in de literatuur beschreven betreft fantaseren over hele werelden met dramatische plots en complexe innerlijke werelden.
“ I snuck over the border into North Korea (NK) and helped citizens escape. Jeonghan, one of the North Koreans whom I escaped with, became my best friend. One day a group of North Korean smugglers found Jeonghan and sent him back. I was shocked, sad and angry. I was also a little scared but I knew he was strong. It didn’t take long for me to decide to venture back over in order to bring him back, and in my daydream I went to China and snuck onto a train heading into North Korea with supplies. ”
MaddieWePresent, z.d.
Waarom zou je zoveel uren doorbrengen in je fantasiewereld? Mensen die maladaptief dagdromen geven in eerst instantie aan er veel voordelen uit te halen. Het dagdromen is voor hen vaak zo belonend dat ze er steeds naar uitkijken om het te herhalen (Somer, Somer, & Jopp, 2016) en een onweerstaanbare drang voelen om zichzelf onmiddellijk in een fantasiewereld te begeven als ze wakker worden of als ze onderbroken worden (Bigelsen, Lehrfeld, Jopp, & Somer, 2016). Mensen fantaseren over personen die ze zouden willen zijn, dingen die ze willen meemaken of dingen die ze willen betekenen voor anderen. Het ‘echte leven’ kan daar voor hen niet tegenop. Na verloop van tijd kan het dagdromen echter compulsief worden en resulteren in MD. Een mogelijke reden voor het ontstaan van MD zou de drang zijn om te willen ontsnappen aan de werkelijkheid, ook wel ‘escapisme’ genoemd (Pietkiewicz, et al., 2018). Clinici zien dit ook vaak terug bij mensen die roleplayinggames spelen (Lemmens, & Hendriks, 2016). Escapisme is vaak een strategie om om te gaan met stress. Trauma kan bijvoorbeeld ook de motivatie verhogen om te gaan ontsnappen naar een fantasiewereld en hiermee de kans op MD vergroten, hoewel dit geen oorzaak is (Abu-Rayya, et al., 2019). Voor deze mensen is het een vlucht uit de stress die het dagelijks leven hun brengt. Zij staan met één voet in het dagelijkse bestaan, en met de andere in een hele andere, eigen realiteit.
Is MD een probleem en zo ja, is dit probleem groot genoeg om het een stoornis te noemen? Hoewel mensen veel voordelen beleven aan het fantaseren, zien zij ook de negatieve kanten ervan in en kan het hun hele leven overnemen.
“ I spent every minute on alert, waiting for moments when my friends and teachers would not notice and I could take a peek at my show. I’d even ask them questions that I knew would have long answers, so I could be where I really wanted to be—with my characters. If I woke up in the middle of the night, I couldn’t fall back asleep because the stories kept spinning along. The people I’d meet in real life couldn’t compare with my characters, who were more attractive and fascinating, who could make me cry when their foster parents adopted them or when they went to jail for a double homicide they didn't commit. ”
AnonymousWePresent, z.d.
Uit onderzoek blijkt dat mensen met MD 56 tot 57 procent van de uren dat ze wakker zijn aan het dagdromen zijn (Bigelsen & Schupak, 2011; Bigelsen et al., 2016). Hierdoor kampen zij met problemen op allerlei gebieden van hun leven. Het onderhouden van sociale relaties en het behalen van hun persoonlijke levensdoelen staan zo in de weg. Ze kunnen zich bijvoorbeeld niet concentreren op school of werk, waardoor hun prestaties achteruitgaan. Vaak trekken ze zich sociaal terug en voelen zich daarom eenzaam. Hiernaast voelen zij een intense schaamte voor de fantasieën en proberen het gedrag daarom verborgen te houden. Dit kost hen ook veel energie (Bigelsen, 2016).
Maar is MD dan een op zichzelf staand syndroom? Of eerder een manifestatie van een ander probleem? Hoewel sommige psychologen pleiten voor het opnemen van MD als een nieuwe ‘stoornis’ in de DSM, is er vooralsnog maar weinig over bekend. Er is bijvoorbeeld discussie over of MD een gedragsverslaving, compulsie of een opzichzelfstaande stoornis is (Pietkiewicz, et al., 2018). Ik geloof dat de belangrijkste stap voor nu is om voor bekendheid te zorgen bij clinici en ‘mensen in het algemeen’. Op dit moment kunnen mensen met MD vooral bij elkaar terecht, maar niet bij anderen. Zij voelen veel schaamte voor hun vrienden. Als ze vertellen over de impact van hun dagdromen op hun leven aan hun vrienden, snappen die het niet of nemen zij het niet serieus. Psychologen weten er geen raad mee en geven daardoor verkeerde diagnoses (Pietkiewicz, et al., 2018). We moeten echter niet vergeten dat er ook veel mooie kanten aan dagdromen zitten. Mensen die zo’n rijke fantasie hebben zijn enorm creatief. Hiermee kun je bijvoorbeeld prachtige verhalen bedenken. Mensen met MD gebruiken bijvoorbeeld ook wel hun dagdromen voor het schrijven van gedichten of boeken (WePresent, z.d.). In plaats van MD zien als veelal een ‘probleem’, zou er dus ook kunnen worden gekeken naar hoe het juist positief in te zetten valt. Als je het vermogen hebt om gedetailleerde werelden te bedenken, kunnen deze bijvoorbeeld ook een mooie basis vormen voor films of andere kunstvormen. Hoewel er meer erkenning moet komen voor de problemen van mensen die maladaptief dagdromen, moeten we zeker ook niet de mooie kanten ervan vergeten. <<
Bronnen
– Abu-Rayya, H. M., Somer, E., & Knane, H. (2019). Maladaptive Daydreaming Is AssociatedWith Intensified Psychosocial Problems Experienced by Female Survivors of Childhood Sexual Abuse. Violence against women.
– Bigelsen, J., Lehrfeld, J. M., Jopp, D. S., & Somer, E. (2016). Maladaptive daydreaming:Evidence for an under-researched mental health disorder. Consciousness and cognition, 42, 254-266.
– Bigelsen, J., & Schupak, C. (2011). Compulsive fantasy: Proposed evidence of an underreported syndrome through a systematic study of 90 self-identified non-normative fantasizers. Consciousness and cognition, 20(4), 1634-1648.
– Lemmens, J. S., & Hendriks, S. J. F. (2016). Addictive online games: Examining the relationship between game genres and Internet gaming disorder. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 19(4), 270–276.
– McMillan, R. L., Kaufman, S. B., Singer, J. L. (2013). Ode to positive constructive daydreaming. Frontiers in Psychology, 4, Article 626.
– Pietkiewicz, I. J., Nęcki, S., Bańbura, A., & Tomalski, R. (2018). Maladaptive daydreaming as a new form of behavioral addiction. Journal of behavioral addictions, 7(3), 838-843.
– Schooler, J. W., Smallwood, J., Christoff, K., Handy, T. C., Reichle, E. D., & Sayette, M. A. (2011). Meta-awareness, perceptual decoupling and the wandering mind. Trends in cognitive sciences, 15(7), 319-326.
– Schupak, C., & Rosenthal, J. (2009). Excessive daydreaming: A case history and discussion of mind wandering and high fantasy proneness. Consciousness and cognition, 18(1), 290-292.
– Somer, E. (2002). Maladaptive daydreaming: A qualitative inquiry. Journal of Contemporary Psychotherapy, 32(2-3), 197-212.
– Somer, E., Somer, L., & Jopp, D. S. (2016). Parallel lives: A phenomenological study of the lived experience of maladaptive daydreaming. Journal of Trauma & Dissociation, 17(5), 561-576.
– WePresent. (z.d.). Maladaptive Daydreaming. Geraadpleegd op 4 december 2019, van https://wepresent.wetransfer.com/story/maladaptive-daydreaming/
Op internet zijn steeds vaker mensen die een schreeuw om hulp doen of hulpgroepen opstarten en naar voren komen met het probleem dat dagdromen hun leven overneemt. Bij psychologen is hier echter nog niet veel over bekend. In 2002 is maladaptief dagdromen (MD) voor het eerst erkend door psycholoog Eli Somer bij patiënten met posttraumatische stressstoornis. Sindsdien is er steeds meer onderzoek naar dit onderwerp gedaan. Er is zelfs discussie of MD een nieuwe categorie zou moeten zijn in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-5 (DSM-5). Maladaptief dromen, wat is dat precies? En zou het zinnig zijn om dit als nieuwe categorie op te nemen in het DSM?
“ Time goes by and I am not really able to control it. I sit at my PC and daydream day by day. I start in the morning and realise it is already night. It started by the second grade but did not bother me then so much. Now I fear that I have wasted my life and opportunities.”
Peter25; Pietkiewicz, et al., 2018
“ I get trapped in a world that I have been thrown into, like being tied to a chair and forced to watch a film.”
Carol54; WePresent, z.d.
Iedereen dagdroomt wel eens. Afdwalen met je gedachten of nadenken over je boodschappenlijstje voor vanavond als je met iemand in gesprek bent: het is niet altijd even handig, maar ook niet problematisch. Onderzoekers ontfermen zich al jaren over ‘dagdromen’ en hebben verschillende voordelen herkend (McMillan, Kaufman, & Singer 2013). Schooler en collega’s (2011) vatten deze samen in vier brede ‘adaptieve functies’. Een eerste is creativiteit, waaronder probleemoplossing. Daarnaast zorgen dagdromen voor aandachtscycli waarmee men kan wisselen tussen verschillende informatiestromen en de voor hen relevante informatie selecteren. Een andere functie is dishabituatie, wat er bijvoorbeeld voor zorgt dat men tijdens het leren even een korte pauze nemen waardoor de informatie verdeeld wordt en beter op te nemen is. Ten slotte blijkt dagdromen de toekomstplanning te bevorderen. Zo dagdromen blijkt cruciaal voor ons vermogen om gebeurtenissen in de toekomst te simuleren en dus ook voor het plannen en repeteren ervan. Dagdromen wordt dus als een adaptieve mentale activiteit gezien (McMillan, Kaufman, & Singer, 2013). Maladaptief ‘dagdromen’ kan daarom een misleidende naam zijn. Het gaat niet om korte afdwalingen van de gedachten, maar eerder om extensief en/of compulsief fantaseren. Mensen die last hebben van deze slecht te beheersen fantasieën noemen het zelf vaak dagdromen. Daarom bestempelen clinici het ook als dagdromen, specifieker maladaptief dagdromen. Eli Somer (2002) definieerde MD als ‘uitgebreid fantaseren dat menselijke interactie vervangt en/of interfereert met academische, interpersoonlijke of beroepsfunctioneren.’ Belangrijk is dat dit niet gepaard gaat met een verwarring in realiteit of fantasie. Bigelsen en Schupak (2011) omschreven fantaseren als ‘het creëren van een fictief verhaal voor geen enkel ander doel dan het eigen plezier’. MD wordt geactiveerd of in stand gehouden door repetitieve fysieke beweging, zoals wiegen of ijsberen.
Er zijn twee subtypes van maladaptief dagdromen (Bigelsen & Schpak, 2011; Somer, Somer & Jopp, 2016): het ene type fantaseert over een andere, vaak verbeterde, versie van zichzelf.
“ I created this delusional personality of a multimillionaire by building digital systems that allow mankind to conquer death and cure all mental or physical problems. Sometimes I am the king of Poland, a guardian of values, ideals, social order, or a hero who can do things that other people are unable to do. I rescue them. I am an FBI agent with a photographic memory, an Iron Man who kills Muslim terrorists, or I destroy villains like a Robocop. I am the best.”
Peter25; Pietkiewicz, et al., 2018
Een andere variant die clinici in de literatuur beschreven betreft fantaseren over hele werelden met dramatische plots en complexe innerlijke werelden.
“ I snuck over the border into North Korea (NK) and helped citizens escape. Jeonghan, one of the North Koreans whom I escaped with, became my best friend. One day a group of North Korean smugglers found Jeonghan and sent him back. I was shocked, sad and angry. I was also a little scared but I knew he was strong. It didn’t take long for me to decide to venture back over in order to bring him back, and in my daydream I went to China and snuck onto a train heading into North Korea with supplies.”
MaddieWePresent, z.d.
Waarom zou je zoveel uren doorbrengen in je fantasiewereld? Mensen die maladaptief dagdromen geven in eerst instantie aan er veel voordelen uit te halen. Het dagdromen is voor hen vaak zo belonend dat ze er steeds naar uitkijken om het te herhalen (Somer, Somer, & Jopp, 2016) en een onweerstaanbare drang voelen om zichzelf onmiddellijk in een fantasiewereld te begeven als ze wakker worden of als ze onderbroken worden (Bigelsen, Lehrfeld, Jopp, & Somer, 2016). Mensen fantaseren over personen die ze zouden willen zijn, dingen die ze willen meemaken of dingen die ze willen betekenen voor anderen. Het ‘echte leven’ kan daar voor hen niet tegenop. Na verloop van tijd kan het dagdromen echter compulsief worden en resulteren in MD. Een mogelijke reden voor het ontstaan van MD zou de drang zijn om te willen ontsnappen aan de werkelijkheid, ook wel ‘escapisme’ genoemd (Pietkiewicz, et al., 2018). Clinici zien dit ook vaak terug bij mensen die roleplayinggames spelen (Lemmens, & Hendriks, 2016). Escapisme is vaak een strategie om om te gaan met stress. Trauma kan bijvoorbeeld ook de motivatie verhogen om te gaan ontsnappen naar een fantasiewereld en hiermee de kans op MD vergroten, hoewel dit geen oorzaak is (Abu-Rayya, et al., 2019). Voor deze mensen is het een vlucht uit de stress die het dagelijks leven hun brengt. Zij staan met één voet in het dagelijkse bestaan, en met de andere in een hele andere, eigen realiteit.
Is MD een probleem en zo ja, is dit probleem groot genoeg om het een stoornis te noemen? Hoewel mensen veel voordelen beleven aan het fantaseren, zien zij ook de negatieve kanten ervan in en kan het hun hele leven overnemen.
“I spent every minute on alert, waiting for moments when my friends and teachers would not notice and I could take a peek at my show. I’d even ask them questions that I knew would have long answers, so I could be where I really wanted to be—with my characters. If I woke up in the middle of the night, I couldn’t fall back asleep because the stories kept spinning along. The people I’d meet in real life couldn’t compare with my characters, who were more attractive and fascinating, who could make me cry when their foster parents adopted them or when they went to jail for a double homicide they didn't commit.”
AnonymousWePresent, z.d.
Uit onderzoek blijkt dat mensen met MD 56 tot 57 procent van de uren dat ze wakker zijn aan het dagdromen zijn (Bigelsen & Schupak, 2011; Bigelsen et al., 2016). Hierdoor kampen zij met problemen op allerlei gebieden van hun leven. Het onderhouden van sociale relaties en het behalen van hun persoonlijke levensdoelen staan zo in de weg. Ze kunnen zich bijvoorbeeld niet concentreren op school of werk, waardoor hun prestaties achteruitgaan. Vaak trekken ze zich sociaal terug en voelen zich daarom eenzaam. Hiernaast voelen zij een intense schaamte voor de fantasieën en proberen het gedrag daarom verborgen te houden. Dit kost hen ook veel energie (Bigelsen, 2016).
Maar is MD dan een op zichzelf staand syndroom? Of eerder een manifestatie van een ander probleem? Hoewel sommige psychologen pleiten voor het opnemen van MD als een nieuwe ‘stoornis’ in de DSM, is er vooralsnog maar weinig over bekend. Er is bijvoorbeeld discussie over of MD een gedragsverslaving, compulsie of een opzichzelfstaande stoornis is (Pietkiewicz, et al., 2018). Ik geloof dat de belangrijkste stap voor nu is om voor bekendheid te zorgen bij clinici en ‘mensen in het algemeen’. Op dit moment kunnen mensen met MD vooral bij elkaar terecht, maar niet bij anderen. Zij voelen veel schaamte voor hun vrienden. Als ze vertellen over de impact van hun dagdromen op hun leven aan hun vrienden, snappen die het niet of nemen zij het niet serieus. Psychologen weten er geen raad mee en geven daardoor verkeerde diagnoses (Pietkiewicz, et al., 2018). We moeten echter niet vergeten dat er ook veel mooie kanten aan dagdromen zitten. Mensen die zo’n rijke fantasie hebben zijn enorm creatief. Hiermee kun je bijvoorbeeld prachtige verhalen bedenken. Mensen met MD gebruiken bijvoorbeeld ook wel hun dagdromen voor het schrijven van gedichten of boeken (WePresent, z.d.). In plaats van MD zien als veelal een ‘probleem’, zou er dus ook kunnen worden gekeken naar hoe het juist positief in te zetten valt. Als je het vermogen hebt om gedetailleerde werelden te bedenken, kunnen deze bijvoorbeeld ook een mooie basis vormen voor films of andere kunstvormen. Hoewel er meer erkenning moet komen voor de problemen van mensen die maladaptief dagdromen, moeten we zeker ook niet de mooie kanten ervan vergeten. <<
